Chapter 5 : ભાષા શીખવા માટે ના સિદ્ધાંત.

અત્યાર સુધી ની journey માં આપણે જોયું કે જે પણ English aspirants છે કે જેમને English શીખવું છે તે English ને એક ભાષા ની જેમ શીખી નથી શકતા. આપણે એ પણ જોયું કે English એક ભાષા છે અને ભાષા શીખવા માટે એજ methods જે બીજા વિષય માં ઉપયોગ માં લેવાય છે એજ લેવાથી અપેક્ષિત પરિણામ નથી મળી શકતા.

લોકો English એક ભાષા છે એમ સમજયા પછી પણ તેને ભાષાની જેમ શીખી નથી શકતા.દરેક ભાષા ની પોતાની આગવી અભિવ્યક્તિ અને આગવું બંધારણ હોય છે અને દરેક ભાષા પોતાના માં unique(વિશિષ્ટ) હોય છે એટ્લે એ ભાષા સારી રીતે શીખવા માટે ફક્ત શબ્દો, grammar ના નિયમો ઘોખવાથી કે Translation થી કામ નહીં ચાલે.

કોઈ પણ ભાષા મા  fluent બનવુ ત્યાં સુધી શક્ય નથી જ્યાં સુધી આપણે એ ભાષા માટેની felling ધરાવ્તા ના થઇએ.  આપણે આપણી માતૃભાષા ગુજરાતી ની વાત કરીએ જ્યારે આપણે ગુજરાતી બોલીએ, વાંચીએ કે લખીએ છીએ ત્યારે આપણે એ particular વાક્ય ની feeling ધરાવીએ છીએ. આપણે ક્યારેય એમ નથી વિચારતા કે અહીં ગ્રામર નો કયો નિયમ લાગુ પડશે. આપણે બોલીએ છીએ કારણકે આપણે ફીલ કરીએ છીએ કે આ વાક્ય સાચુ છે અને  આ situation માં બંધ બેસસે.

પંરતુ English માં તમે આવું નથી કરી શકતા કારણકે તમે જ્યારે પણ બોલો છો ત્યારે તમે grammar ના નિયમો વિષે વિચારો છો. તમે વિચારો છો કે જે વાક્ય તમે બોલી રહ્યા છો એ grammatically correct છે કે નહીં જે તમારી fluency પર અસર કરે છે.

જો તમારું સપનું English માં fluently, without hesitation બોલવાનું છે તો તમારે English ને  ભાષાની જેમ જ શીખવું પડશે. હવે પછી ના pages માં હું તમને English ભાષા તરીકે શીખવાના  પાયાના પણ ખૂબ જ મહત્વ ના principles બતાવાનો છુ. ખૂબ જ concentration અને focus સાથે આવનારા pages વાંચજો કારણકે એક વાર તમે આ principles સમજી લેશો તો તમારી અડધી જંગ તો ત્યાન જ  જીતાઈ  જશે.

So, just stick on, read on.

ભાષા ના principles ને સમજવા માટે આપણે ગુજરાતી ભાષાને મોડેલ તરીકે લઈશું. આપણે ગુજરાતી  હોવાના લીધે ગુજરાતી ભાષા ને માતૃભાષા તરીકે શીખ્યા છીએ. જે રીતે કોઈ પંજાબ માં રહેતો માણસ પંજાબી,France માં રહેતો વ્યક્તિ French અને American, English ભાષા શીખે છે. જે principles આપણે ગુજરાતી શીખવા માટે apply કર્યા  હશે તેજ principles આપણે બાકીની બધી જ ભાષાઓ પર પણ apply કરી શકીએ છીએ.

શુ તમે ક્યારેય એવો વિચાર કર્યો છે કે કઈ રીતે એક બાળક પોતાની માતૃભાષા કોઈ પણ પ્રકારના  spoken classes attend કર્યા વગર શીખે છે?

 બાળક કુદરતી રીતે ભાષા શીખે છે અને એજ રીત apply પણ કરે છે. તમે તમારા family અને તમારા આજુબાજુ બાળકો ને તેમની માતૃભાષા રોજ શીખતા અને બોલતા સાંભળ્યા હશે.

એક બાળક માટે family અને આસપાસ નું વાતાવરણ જ એના class હોય છે.તે એના family ના બીજા સભ્યો તથા આજુ બાજુ ના લોકો ને બોલતા સાંભળે છે. આ એક કુદરતી રસ્તો છે કે જેમાંથી તે પોતાના માટે ના વાક્યો અને expressions શીખી લે છે. તે બીજા લોકો ને બોલતા સાંભળે છે, તે લોકો ને copy કરવાનો try કરે છે, પછી બોલવાનો try કરે છે અને આ રીતે તે ભાષા શીખે છે.તે જે સાંભળે છે તે બોલે છે. આ બધા વાક્યો બાળક માટે grammar  ના rule નથી હોતા તે તેના વિચારો ને અભિવ્યક્ત કરવા માટે ના  ideas હોય  છે.

કુદરતી રીતે ભાષા શિખવાની આ રીત ને આપણે  ને ત્રણ simple steps માં લખી શકીએ.

બાળક સૌપ્રથમ શું કરે છે?      તે સાંભળે છે    (listen)

પછી                                              તે copy કરે છે   (copy)

અને છેલ્લે                                    તે બોલે છે.       (Speak)

સરળ શબ્દો મા   “Listen – copy – speak “

તો language શીખવાનો પ્રથમ principle એટ્લે કે સિદ્ધાંત છે.  “Listen-copy- speak”,    “સાંભળો, જે સાંભળો એને copy કરો અને બોલો”.

આજ રીતે આપણે ગુજરાતી શીખ્યા છીએ, પંજાબ માં રહેતો વ્યક્તિ પંજાબી, કેરળ માં રહેતો વ્યક્તિ મલયાલમ, France માં રહેતો વ્યક્તિ French અને America માં રહેતો વ્યક્તિ English શીખે છે. આ ભાષા શીખવાનો classical natural રસ્તો છે.

એક બાળકમાં પોતાની માતૃભાષા શીખવાની આ natural instinct  છે.તમે મારી સાથે આ વાતમાં સહમત થશો કે બાળક school જવાની શરૂઆત કરે એ પહેલા જ બોલતું થઈ ગયું હોય છે. School માં બાળક લખતા અને વાંચતાં શીખે છે બોલતા નહીં. કોઈપણ ભાષા આજ રીતે શિખાય છે ભલે એ ગુજરાતી હોય કે English કે બીજી કોઈ પણ ભાષા. તમે જાતે જ વિચારી શકો છો કે તમે ગુજરાતી કઈ રીતે શીખ્યા ? ગ્રામરના નિયમો શીખી ને કે સાંભળીને ?

હવે જો આપણે આ principle follow કરીએ તો listening સૌથી પહેલું આવવું જોઈએ. Listening પછી Speaking આવશે કારણકે તે next સ્ટેપ છે. Reading અને writing ક્રમશઃ પછીથી આવશે.

આ રીતે ભાષા શીખવાનો ક્રમ નીચે મુજબ રહેશે.

First       :      listening (સાંભળવું)

Second   :     Speaking (બોલવું)

Third      :      Reading (વાંચવું)

Fourth    :     Writing (લખવું)

હવે આપણી અગાઉ ની ચર્ચા મુજબ English પણ ભાષા હોવાથી આ જ principle English ને પણ લાગુ પડશે. જેનો અર્થ એવો થયો કે જે રીતે એક બાળક ગુજરાત માં ગુજરાતી શીખે છે એજ રીતે America, England કે બીજા દેશો કે જ્યાં English માતૃભાષા છે ત્યાં બાળક English આજ રીત થી શીખતું હશે.

Natural way of learning Gujarati.   

 First        :    listening                          

Second     :    Speaking                        

Third        :    Reading                           

Fourth      :    Writing   

Natural way of learning English.

First        :        listening  

Second   :      Speaking

Third      :        Reading

Fourth     :      Writing

આ જ રીતે કોઈપણ ભાષા શીખી શકાય છે અને ભાષા આ જ રીતે શીખવાડવી જોઈએ.

હવે આપણે એ જોઈએ કે જ્યારે આપણે English કે બીજી કોઈ ભાષા કે જે આપણા માટે foreign  language છે તે ભાષા કઈ રીતે શિખીએ છીએ? આપણે જાણીએ છીએ કે English આપણા માટે foreign language છે॰

આપણે English શીખવાની કેટલીક methods ની ચર્ચા “ traditional way of teaching English”  chapter માં કરી. આપણે તેમાં મોટાભાગના classes, schools અને colleges જે methods અપનાવે છે તેની ચર્ચા કરી હતી. તમે જોઈ શકો છો કે એ methods માં થી એક પણ method માં listening ને કોઈ મહત્વ અપાયું નથી કે જે ભાષા શીખવાનું સૌથી પ્રથમ અને મહત્વનુ પગથિયું છે. તેમાથી મોટાભાગના classes આ natural pattern “listen – copy – speak”  follow નથી કરતાં.

સામાન્ય રીતે એક બાળક પાંચમા ધોરણથી English શીખવાની શરૂઆત  “ABCD”  લખવાથી કરે છે અને એ દિવસથી જ્યાં સુધી તે ભણે છે ત્યાં સુધી એ ફક્ત લખવાનું જ કામ કરે છે. પહેલા તે ABCD લખે છે, પછી તે નામ લખે છે, પછી તે grammar ના નિયમો લખે છે,પછી તે શબ્દો લખે છે, પછી તે પ્રશ્નો. જવાબો, કાળ અને કાળની રચનાઓ લખે છે.

કેટલીક વાર તેમને કોઈ શબ્દ,વાક્ય, grammar નો  નિયમ કે પછી આખે આખો પાઠ 10,20 કે 50 વખત લખવા કહેવામાં આવે છે. આ પ્રકારની unnecessary (બીનજરુરી) ઘોખણપટ્ટી થી student કંટાળી જતાં હોય છે. ધીમેધીમે તે English પ્રત્યે પોતાનો interest ગુમાવી દેતા હોય છે અને finally English શીખવાનું જ છોડી દેતા હોય છે.

ઉપર કરેલું વિશ્લેષણ એક બીજી વાત છતી કરે છે કે જે લોકો English શીખવા માટે ની ઇચ્છા ધરાવે છે અને આ ભાષા naturally નથી શીખતા તેઓ ઘણું બધુ writing કરે છે, થોડુક reading કરે છે, પરંતુ listening અને speaking કરતાં નથી. એથી, કુદરતી રીતે જેમ એક ભાષા શીખવા માટેની pattern હોય છે એજ pattern જ્યારે આપણે traditional  way  થી English શિખીએ છીએ ત્યારે exact ઊંધી થઈ જાય છે. આજ વાત આપણે નીચેના ચાર્ટ માં જોઈ શકીએ છીએ.

Natural way of learning languages.                               

 First         :      listening                             

Second     :     Speaking                           

Third        :      Reading                              

Fourth      :      Writing                                

The way we learn English as a second language

  First          :    Writing

 Second      :     Reading

  Third         :     Speaking

  Fourth        :     Listening

આપણે ઉપરના ચાર્ટ પરથી  જોઈ શકીએ છીએ કે આપણે ક્યારેય English ભાષા ને naturally ભાષાની જેમ શીખી શકતા નથી. આપણે schools, colleges, classes કે કોઈ English speaking ની books માં થી English શિખીએ છીએ તે રીત(Pattern),  Natural રીત થી exact ઉંધી(opposite) છે.

• Natural way માં ભાષા શીખવા માટે ‘listening’ સૌ પ્રથમ આવવું જોઈએ.જ્યારે આપણે કોઈ પણ advanced English course માં listening ના મહત્વ વિષે કશું નથી સાંભળતા.
• Natural way માં writing છેલ્લું step છે, જ્યારે આપણે writing જ એક માત્ર સ્ટેપ છે એમ ભણીએ છીએ.

તમે જાતે જ  ચેક કરી શકો છો કે તમે તમારી માતૃભાષા કઈ રીતે શીખ્યા? મોટાભાગના લોકો માતૃભાષા આ જ principle “listen- copy- speak” દ્વારા શીખે છે.પરંતુ જ્યારે આપણે English શિખીએ છીએ ત્યારે advanced level પર પણ listening ને કોઈ મહત્વ આપવામાં આવતું નથી. જો English આ રીતે શીખવવા માં આવે જે natural way થી તદ્દન વિરુદ્ધ હોય તો પછી,

કોઈ વ્યક્તિ fluent કઈ રીતે બની શકે ?

કઈ રીતે કોઈ વ્યક્તિ English માં highest level નું knowledge અને fluency લઈ શકે ?

આ જ સૌથી મોટી ભૂલ છે જેના કારણે આપણે English માં struggle કરીએ છીએ. તો હવેથી જો તમારે efficient(અસરકારક)  English શીખવું છે તો તમારે writing ના ટ્રેક પરથી speech ના ટ્રેક પર આવવું પડશે. તો જ તમે English naturally શીખી શકશો અને તેને શિખવાનો આનંદ લઈ શકશો. હવે પછી તમારે આ નિયમ યાદ રાખી ને એને follow કરવાનો છે.

Listen – Copy – Speak:  સાંભળો– જે સાંભળો એને copy કરો અને બોલો.

Principle 2

અત્યાર સુધી માં આપણે ઘણી મહત્વની વાતો ની ચર્ચા કરી અને language શિખવા માટે નો પ્રથમ principle જોયો. હવે આપણે બીજો principle જોઈશું. આપણે હવે જાણીએ છીએ કે એક બાળક ભાષા listening ના માધ્યમ થી શીખે છે. તે જે સાંભળે છે તે copy કરીને બોલવાનો પ્રયાસ કરે છે અને ધીમે ધીમે તે ભાષા માં fluent થાય છે. પણ જ્યારે બાળક સાંભળેલું વાક્ય બોલવાનો પ્રયાસ કરે છે ત્યારે પહેલા જ પ્રયાસે તે વાક્ય perfectly બોલી શકતું નથી.

પ્રથમ પ્રયાસે બાળક થોડુંક ખચકાય છે, તોતડાય છે. પછી તે એજ વાક્ય વારંવાર બોલે છે અને ધીમે ધીમે તે વાક્ય એના મોમાથી swiftly નીકળતું થઈ જાય છે. તમે કદાચ તમારા ઘરમાં બાળક ને આ રીતે માતૃભાષા શિખતા જોયું હશે. પરંતુ આ process unconsciously(કોઈ પણ પ્રકારના ધ્યાન વગર )  અને automatically થતી હોવાથી તેમજ ખૂબ જ ધીમી હોવાથી બાળક કે parents ને અંદાજ નથી આવી શકતો કે બાળક કઈ રીતે માતૃભાષા શીખે છે.

તમે જો બાળક ને “પપ્પા” બોલવાનું કહેશો તો એ “પપ્પા” શબ્દ ને પ્રથમ પ્રયાસે perfectly બોલી શકશે નહીં. તે પહેલા “પા” બોલશે. પછી કદાચ ‘અપ્પા’, ‘અન્ના’ ,’અક્કા’ બોલશે.ઘણા બધા પ્રયાસ પછી જ એ પપ્પા perfectly બોલવાનું શરૂ કરશે.આજ રીતે એ બીજા બધા શબ્દો, વાક્યો અને expressions શીખે છે. જ્યાં સુધી તે 15 વર્ષ ની ઉમર સુધી પહોંચે છે ત્યાં સુધી તે મોટાભાગના  વાક્યો, શબ્દો, અને expressions બોલતો થઈ ગયો હોય છે.

શુ તમે ક્યારેય વિચાર કર્યો છે કે કેમ બાળક પ્રથમ પ્રયાસે વાક્ય ને perfectly બોલી શકતું નથી ?

તે તેની જીભ અને speech generating organs ( speech જેમાંથી ઉદભવે છે તે અંગો ) ના untrained muscles(ના કેળવાયેલા muscles) ના કારણે હોય છે. જીભ અને બીજા SGOS( speech generating organs ) એ વખતે વાક્ય કે શબ્દ ને સ્પષ્ટ પણે બોલી શકે એટલા શક્ષમ તે ઉમરે હોતા નથી.ધીમે ધીમે practice દ્વારા આ muscles trained થતાં હોય છે. અગાઉ ચર્ચા કરી તેમ આ process unconsciously અને automatically થતી હોય છે.

હવે,જ્યારે આપણે as an adult speaker કોઈ બીજી ભાષા શીખવાનો પ્રયત્ન કરીએ છીએ કે જે આપણી  માત્રુભાષા નથી તો આપણે એજ  problem face કરીએ છીએ કે જે બાળક તેની માતૃભાષા શિખતી વખતે કરે છે. આપણી જીભ અને SGOS આપણને support કરતાં નથી. આપણા માટે એ જાણવું  ખૂબ જ જરૂરી  છે કે જ્યાં સુધી આપણા જીભ  આપણને સપોર્ટ નહીં કરે ત્યાં સુધી English fluently બોલવું આપણા માટે અશક્ય છે. English આપણા માટે આપણી માતૃભાષા સીવાય ની ભાષા છે. જ્યારે તમે English બોલવા જાઓ છો ત્યારે તમારી જીભ તમને support કરતી નથી. આ એક મહત્વનો principle છે કે જેને સમજવો જરૂરી છે. આના સીવાય કોઈ modern audio visual technique તમને fluent બનાવી શકશે નહીં.

આ એક મુખ્ય કારણ છે કે જેના કારણે ઘણા highly educated લોકો પણ English માં struggle કરે છે. કારણ કે જ્યારે તેઓ English શીખે છે અથવા તો બોલે છે તો એ grammar ના નિયમો અને written English આધારિત જ બોલે અને શીખે છે તેથી તેમણે એજ result મળે છે:  Broken  struggling  English.

આપણે ઘણી વખત લોકો ને એવું બોલતા સાંભળીએ છીએ કે તેઓ વાંચી અને સમજી શકે છે, બીજા લોકો English બોલે તો તે પણ  સમજી શકે છે પરંતુ બોલી શકતા નથી. દુર્ભાગ્યે, તેઓ ક્યારેય એ જાણી શકતા નથી કે તેમણે એક પાયાનો સિદ્ધાંત miss કર્યો છે.તેઓ અહીં તહીં થી English શીખવાનો પ્રયત્ન કરે છે, ઘણી બધી મહેનત પછી થોડુક English બોલતા થાય છે અને કેટલીક situation માં કામચલાઉ English બોલીને પોતાની જાતને satisfy કરે છે.

English Ease અને comfort થી બોલવા માટે, English fluently બોલવા માટે તમારે એ જ principle follow કરવો પડશે જે બાળક unconsciously પોતાની માતૃભાષા શીખવા માટે follow કરે છે. તમારે તમારી જીભ અને sgos ટ્રેન કરવા જ પડશે જેના વગર તમારા fluent બનવાની possibilities(શક્યતા ) લગભગ નહિવત છે.

તમારે આ વાત સમજવાની છે કે લોકો fluent ના હોવા નું કારણ એ છે કે તેમના sgos trained   નથી. તમારી ઉમર કદાચ 20 વર્ષ હોઇ શકે કે પછી 30 કે 40 પણ હોય.પણ જ્યાં સુધી તમારી જીભ ની વાત છે. English માં એ એટલી ઉમર નથી ધરાવતી. અત્યાર સુધી તમે ફક્ત લખવાની જ practice કરી છે. તમે જે પણ શીખ્યા છો એ બધુ તમારા મગજ માં છે. હવે તમારે એ efforts કરવા પડશે કે આ બધુ knowledge તમારી જીભ પર જ્યારે તમે ઇચ્છો  ત્યારે આવે અને એ પણ કોઈ પણ પ્રકારના ખચકાટ વગર. જ્યારે તમે આવું કરી શકશો ત્યારે તમે જોશો કે તમે already fluency ના રસ્તા પર છો. તમારે બધુ જ knowledge તમારી જીભ પર લાવવા માટે તમારી જીભ ને trained કરવી પડશે અને તમારી જીભ ને trained કરવા માટે તમારે second principle સમજવો પડશે. અને બીજો principle છે.

Speak aloud and several times: મોટેથી અને ઘણી બધી વખત બોલો 

10 વખત નહીં, 100 વખત નહીં પણ ઘણી બધી વખત. તમારે દરેક વાક્ય, દરેક શબ્દ, દરેક expression મોટેથી અને ઘણી બધી વખત બોલવાની છે. આજ fluent થવાની key છે.તમે પણ બીજા બધા લોકો ની જેમ અત્યાર સુધી એમ જ વિચારતા  રહ્યા છો કે કેમ તમે English માં fluent નથી. કારણ કે જ્યારે તમે બોલો છો ત્યારે તમારી જીભ અને sgos તમને સપોર્ટ કરતાં નથી.So,આ બે મુખ્ય principles અથવા સિદ્ધાંત છે જે ખૂબ જ મહત્વના છે જ્યારે તમે English શીખવા જઇ રહ્યા છો.

1. Listen copy speak
2. Speak aloud and several times

હવે થી આ બે principles ને તમારી રોજીંદી લાઇફ નો એક ભાગ બનાવી લો. Listening કરવાની કોઈ પણ તક ગુમાવશો નહીં, જે લોકો સારું English બોલે છે તેમને સાંભળો, English movies જુઓ, English news, English programs જુઓ. તમારા કાન ને English સાંભળવાની ભરપુર તક આપો.

પછી જે listening તમે કરો છો એમાથી જે words, structures, sentences અને expressions તમને મળે છે તે તમારી નોટ બુક માં લખી લો. પછી આ જ words અને sentences  ને મોટેથી અને ઘણી બધી વખત બોલો. યાદ રાખો, કોઈ પણ words કે વાક્યો  ને મોટેથી અને ઘણી બધી વખત બોલવું ને તેને સાચું બોલવું  એ તમે એ words કે વાક્ય ને comfortably અને આત્મવિશ્વાસથી બોલવામાં મદદ કરવાનું  પ્રથમ પગથિયું છે. તમારા sgos ને આ નવા words અને વાક્યો  જોડે  Comfortable થવા દો॰આપણે હમેશા confused રહીએ છીએ કે કેમ આટલા બધા Grammar ના rules શીખ્યા પછી કે આટલા બધુ writing અને આટલી બધી મહેનત કર્યા પછી પણ આપણે English માં struggle કરીએ છીએ. કારણ કે તમે જે જાણો છો તે તમારા મગજ માં છે તમારી જીભ પર નહીં અને જ્યારે તમે બોલવા જાઓ છો ત્યારે તમારી જીભ તમને  support કરતી નથી. તેથી આ બધા structures તમારે હવે તમારી જીભ અને sgos ને શીખવાડવા પડશે.

તમારે ફક્ત આ principle યાદ રાખવાનો છે. Speak aloud and several times: મોટેથી અને ઘણી બધી વખત બોલો. કેટલી વખત ? ઘણી બધી વખત., ક્યાં સુધી ? જ્યાં સુધી એ વાક્ય તમારા મો માથી smoothly બોલાવાનું શરૂ ના થઈ જાય ત્યાં સુધી.