Chapter 4 : શું આપણે સાચી રીતે English શીખી રહ્યા છીએ?

આપણે આગળના chapters માં જોયું કે આપણે ઘણો બધો time English પાછળ ખર્ચતા હોવા છતાં  અપેક્ષિત પરિણામ નથી મેળવી રહ્યા.

શું તમે જાણો છો કે ફક્ત school મા જ કેટ્લો સમય English પાછળ આપવામા આવે છે?

જો આપણે ફક્ત school time જ ગણીએ તો 180 દિવસ schools, રોજ 40 minutes નો English નો period, જે 120 કલાક થાય, એને જો 8 વર્ષ સાથે ગુણાકાર કરીએ તો 9600 કલાક થાય. એટ્લે આપણે school મા જ  almost 1000 કલાક English પાછળ આપીએ છીએ અને અહીં આપણે homework, tuition અને ઘરે students ની મહેનત ને calculate  કરી નથી.

તો શું ક્યારે આપણે  એ વિચાર કર્યો છે કે આટલો બધો time આપવા છતાં કેમ મોટાભાગના English aspirants માટે English fluently બોલવું એક સ્વપ્ન સમાન છે?

લોકો English શીખવા માટે ઘણું બધુ કરી રહ્યા છે. School માં English શીખવા ની સાથે તેઓ tuition પણ કરે છે. ધોરણ  12 પછી તેઓ spoken English class માં જાય છે, કોઈક spoken English ની book પણ ખરીદતા હોય છે. English improve કરવા માટે શું કરવું એવું લોકો ને પણ પૂછતા હોય છે. ઘણા બધા પ્રયાસ અને મહેનત કરતાં હોય છે. તેમછતાં અપેક્ષિત result નથી મેળવી શકતા.

સખત મહેનત કરવી ખૂબ જરૂરી છે. પરંતુ, અત્યારે આપણે smart દુનિયા માં રહીએ છીએ.તેથી,એ ખૂબ જ જરૂરી છે કે તમે smartly કામ કરો, તમે મહેનત કરો પણ સાચી દિશા માં કરો. આપણે મહેનત કરીએ છીએ પણ જે રસ્તો આપણે પસંદ કર્યો છે તે કદાચ ખોટો છે. આપણે એક ઉદાહરણ દ્વારા આ વાત ને સમજીએ, ધારો કે તમે ખૂબ જ સારા ડ્રાઇવર છો અને તમારી પાસે latest model ની ખૂબ જ સારું pick up ધરાવતી car છે. શું તમે એ કાર લઈને America જઇ શકશો ?

ના, જવાબ ના જ હોય. કેમ? તમે સારા driver છો, તમારી પાસે કાર પણ સરસ છે તો પછી એ કાર લઈને તમે અમેરિકા કેમ ના જઇ શકો? કારણકે તમે જે vehicle પસંદ કર્યું છે એ ખોટું છે. અમેરિકા જવા માટે તમારે તમારુ vehicle change કરવું પડશે. એ જ પ્રકારે, તમે મહેનતુ છો, તમે Intelligent છો, તમે ઘણા બધા પ્રયાસ કરી રહ્યા છો. પણ તમે જે રીતે English શીખી રહ્યા છો એ રીત કદાચ ખોટી છે. અત્યાર સુધી આપણે English ને બીજા વિષયો ની જેમ જ શીખ્યા છીએ.પણ આપણે ક્યારેય એ differentiate નથી કરી શક્યા કે English એક ભાષા છે અને ભાષા ને વિષય ની જેમ ના શીખી શકાય. ભાષા પણ એક વિજ્ઞાન છે અને ભાષા શીખવાના પણ અમુક principles  હોય છે જે સમજવા ખૂબ જ જરૂરી છે.

જ્યારે તમે આ principles  ને સમજી લો છો ત્યારે તમારું અડધું કામ પૂરું થઈ જાય છે. પછી ફક્ત તમારે આ સિદ્ધાંતો ને apply કરવા અને તેમાં કહ્યા મુજબ વર્તવાનું જ બાકી રહે છે. આ book માં મે આ principles(સિધાન્ત) ની સમજ આપી છે. કોઈ પણ વ્યક્તિ 4 થી 6 મહિના ની સતત મહેનત થી આ principles apply કરીને English ભાષા માં fluent બની શકે છે.

જો તમારે કોઈ પણ Skill માં પારંગત થવું છે તો પ્રમાણિક અને સતત પ્રયાસ ની જરૂર હોય છે. English માં fluent થવું એક skill છે. તે મેળવવા માટે તમારે સતત પ્રયત્ન (consistent efforts)  કરવા પડશે. Always, એક schedule બનાવો અને તેના પર કાયમ રહો.

અહીં  હું તમને  કોઈ પણ પ્રકારની સખત મહેનત કરવા માટે નથી કહી રહ્યો કારણકે એ જરૂરી નથી.પણ, હું તમને consistent, decent અને honest પ્રયાસ માટે જરૂરથી કહીશ.એટ્લે કે જો તમે English ને એક કલાક આપો છો તો રોજ એક કલાક આપવાની ટેવ પાડો. જો તમે વધારે સમય આપો છો તો પણ એમ જ કરો. તમારા કામ માં regular રહો.કોઈ પણ skill મેળવવા માટે નો પ્રથમ સિધાન્ત છે regularity, નિયમિતતા.  સારું, તો હવે આપણે principles ની ચર્ચા પર જઈએ છીએ.

English શિખવા માટે ના Principles ની ચર્ચા પર જઈએ છીએ તે પહેલા હું તમને એક સવાલ પૂછવા માંગુ છુ  કે  જે હું મારા દરેક સેમિનાર માં અને દરેક English aspirants ને પૂછું છુ.

English શું છે? તે કોઈ વિષય છે? Course છે? કે પછી ભાષા ?

જો તમે આ પ્રશ્ન કોઈ સ્કૂલ જતાં વિદ્યાર્થી ને પૂછશો તો એ કહેશે કે English એ subject છે. આ જ પ્રશ્ન જો તમે કોઈ કોલેજ ના student ને પૂછશો તો એ જવાબ આપશે કે English course છે. બહુ થોડાક લોકો જવાબ આપશે કે English એક ભાષા છે. હવે જો તમે સહમત છો કે English એક ભાષા છે તો મારો બીજો પ્રશ્ન એ છે કે શું આપણે English ને ભાષા ની જેમ શીખી રહ્યા છીએ? જવાબ ના જ હશે કારણ કે આપણે ક્યારેય ઇંગ્લિશ ને ભાષાની જેમ શીખી શકતા નથી. પહેલા આપણે English ને એક વિષય ની જેમ સ્કૂલ માં શીખ્યા છીએ અને પછી અલગ – અલગ classes અને books માં course ની જેમ.

હવે જોઈએ કે અલગ-અલગ schools, colleges, classes અને books માં કઈ પ્રકારની methods  થી English શીખવાડવા માં આવે છે. અહીં main points નું જ વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. અહી મે કોઈ પણ school, college, class કે book ના efforts ને blame કરવાનો કે પછી એમને disparage(ઓછા બતાવવું)  કરવાનો પ્રયાસ નથી કર્યો. મે ફક્ત traditionally જે methods follow થાય છે તેનું વિવરણ આપવાનો જ પ્રયત્ન કર્યો છે.

પ્રથમ, એક બાળક English શીખવા ની શરૂઆત 5માં ધોરણ થી કરે છે. તે English એક subject ની જેમ શિખતો હોવાથી એને એમ જ લાગે છે કે English એક subject જ છે. તે ક્યારેય realized કરી શકતો નથી કે English એક ભાષા છે. આ રીતે students ને English એક ભાષા તરીકે શીખવાની તક મળી શકતી નથી.

તે હમેશા English ને વિષય તરીકે લે છે જ્યાં એનો ટાર્ગેટ પરીક્ષા માં સારા માર્કસ લાવવા પૂરતો સીમિત રહે છે. Teachers  દ્વારા પણ આજ approach રાખવામાં માં આવે છે. તે students ને પરીક્ષા માં સારા marks લાવવા ઉપર જ focus કરે છે અને ક્યારેય એ વાત પર focus નથી કરવામાં આવતો કે English એક ભાષા છે. સૌથી પહેલી અને મહત્વની ભૂલ English ને ભાષા તરીકે નહીં પણ subject તરીકે શીખવવામાં આવે છે તે જ છે.

આ પ્રકારના classes જ્યાં English as a subject ભણાવાય છે ત્યાં teachers નો ટાર્ગેટ students નું English improvement જોવાથી વધુ પોતાનો course પૂરો કરવામાં હોય છે. Students ને ક્યારેય ભાષા ના મહત્વ વિષે વાત કરવામાં નથી આવતી કે પછી તેમને ક્યારેય English બોલવા માટે કે English novels, magazines કે newspapers વાંચવા માટે પ્રેરિત કરવામાં નથી આવતા. Normally, teacher ક્લાસ માં enter થાય છે, કોઈ topic ના pages English માં વાંચે છે અને જાતે જ English નું ગુજરાતી માં translation કરી દેતા હોય છે. આપણે imagine કરી શકીએ છીએ કે જો teacher જ વાંચવાથી માંડી ભાષાંતર સુધીનું કામ જાતે જ કરી દેતા હોય તો કોણ શીખે?

At least students તો ન જ શીખે. Students ત્યારે જ કશું શીખી શકે જ્યારે તેને translate કરવાની Opportunity (તક) આપવામાં આવે.

આ રીતે teacher દ્વારા જ આખા પાઠ નુ ભાષાંતર કરી દેવા મા આવે છે. ત્યારબાદ chapter પૂરું કર્યા પછી students ને પ્રશ્નો ના જવાબ લખવા કહેવામાં આવતું  હોય છે જે તેઓ ફક્ત guide કે કોઈ બીજા material માથી કોપી જ કરતાં હોય છે. આ પ્રકારની method મા ક્યારેય English શિખવામા students  નુ  સિધુ involvement આવતુ જ નથી. તે ફક્ત એક પછી એક પાઠ,એક પછી એક ધોરણ પાસ કરતો જાય છે પણ ખરા અર્થ મા English શીખી શખતો નથી.

બિજુ કે, Traditionally, students ને મોટાભાગે structures, words અને grammar ના નિયમો જ ગોખવા કહેવામા આવતું હોય છે. Students ને આ બધા words, structures અને નિયમો ઘણી બધી વખત લખવા માટે આપવામાં આવતા હોય છે.

For example, ‘Will’ એક structure છે  કે જે students ને  grammar ના ભાગ તરીકે શીખવવાનું હોય છે. હવે  આ structure શિખવાડ્તી વખતે એનો કયાઁ ઉપયોગ થશે એ કહેવામાં નથી આવતું. કયા પ્રકારની પરિસ્થીતી મા એનો ઉપયોગ થશે એ પણ કહેવામા નથી આવતુ  એટ્લે કે ‘will’ ને situationaly શીખવવામાં નથી આવતું.

સૌ પ્રથમ ‘Will’ માટે કોઈ વિચિત્ર પ્રકાર ની સમજૂતી આપવામાં આવતી હોય છે. તે પછી students ને એક structure ના ચાર અલગ અલગ types લખાવવા માં આવે છે. English માં basic અને advanced મળીને લગભગ 50 જેટલા structures છે. તો જો એક structure માટે 4 પ્રકાર હોય તો total 200 જેટલા structures  students ને ગોખવા પડતાં હોય છે. આ રીતે મોટા ભાગ નો સમય structure યાદ કરવામાં અને ગોખવા માં પસાર થતો હોય છે.પરંતુ આ structure use(ઉપયોગ) કયાઁ કરવા એ સમજાવવામાં આવતું નથી.

આ રીતે જ્યારે students આ પ્રકારની learning પૂરી કરે છે ત્યારે students બધાજ structures by heart ગોખી તો લે છે પરંતુ એને કયાઁ ઉપયોગ કરવા એ ખબર નથી હોતી. તેમને ફક્ત થોડાક વિચિત્ર ટેક્નિકલ નામ યાદ હોય છે જેવા કે-ભૂત કૃદંત,પ્રથમ પુરુષ એક વચન, સાદો વર્તમાન કાળ, નામ, સર્વનામ વગેરે.

જ્યારે તમે naturally કોઈ ની સાથે વાત કરતાં હોવ ત્યારે લોકો તમારી પાસેથી આ બધા words expect(આશા રાખવી) નથી કરતાં એ તમારી સાથે તમારા વિચારો અને વાક્યો થી જોડાય છે. અને વાસ્તવિક વાતચીત આવા બધા words પર આધાર રાખતી નથી.

શું આપણે આપણી માતૃભાષા માં વાત કરતી વખતે આવા બધા technical words યાદ રાખીએ છીએ? શું તમે કોઈ પણ વાક્ય બોલતી વખતે એમ વિચાર કરો છો કે આ વાકય માં ક્રિયાપદ શું છે? કે પછી સર્વનામ શું છે?  કે પછી આ કયો કાળ છે?

શું તમને નથી લાગતું કે આ methods જે મોટાભાગ ના classes English શીખવવા માટે  અપનાવી રહ્યા છે તે હાસ્યાસ્પદ છે?

શું તમને નથી લાગતું કે ‘I’ એટ્લે ‘હું’ એ યાદ રાખવું ‘I’ એટ્લે “પ્રથમ પુરુષ એક વચન” એમ યાદ રાખવા કરતાં વધારે સરળ છે ? તો પછી આ પ્રકારના વિચિત્ર શબ્દો યાદ રાખવાની શી જરૂર છે જે Anachronic અને Boring છે.

આ book માં પણ તમે English ભાષા સમજવા અને બોલવા માટે ના ખુબ જ મહત્વના બધાજ structures શીખશો. પરંતુ તદ્દન natural,situational,exciting way માં નહીં કે boring traditional way માં.

તો આ રીતે traditional methods માં આ જ પ્રોસેસ ને repeat કરવામાં આવે છે. આ પ્રોસેસ માં students ક્યારેય language એ રીતે શીખી શકતો નથી જે રીતે એને શીખવી જોઈએ. તે  શીખે છે તો બસ થોડાક ગોખેલા શબ્દો, થોડાક structures અને ગ્રામર ના વિચિત્ર નિયમો.

Result આપણી સામે છે. મોટા ભાગ ના students જે  12 પાસ છે તે English માં fluent નથી. આ જ વાત મોટાભાગ ના graduates, post graduates અને English શિખનાર બધાજ  પર લાગુ પડે છે. તેઓ English માં fluent તો નથી જ પણ  સાથે  કોઈ પણ standard average લેવલ ની book પણ સમજવા સક્ષમ નથી.

એક સામાન્ય ખ્યાલ પ્રમાણે જો English ભાષા students ને 8 વર્ષ સુધી શીખવાડવા માં આવતી હોય તો તે students કોઈ પણ Books, Magazines અને  Newspapers વાંચીને સમજી શકવા ની ક્ષમતા ધરાવતા હોવા જોઈએ. પરંતુ, આમ શક્ય નથી બનતું. જે students પોતાની course book સારી રીતે સમજી શકે છે તેજ students આજ difficulty ની બીજી books સમજી શકતા નથી જે બતાવે છે કે જે સમજણ એમણે મેળવી છે એ ફક્ત ગોખણપટ્ટી દ્વારા જ મેળવી છે. આ જ બાબત ગુજરાતી માં નથી બનતી. જો બાળક ગુજરાતી માં એના વિષય ની book વાંચી ને સમજી શકે છે તો એ જ બાળક ગુજરાતી ના magazines, books અને newspapers પણ વાંચી શકે છે અને સમજી શકે છે એનો અર્થ કે એ ગુજરાતી ભાષા ને સમજે છે. English માટે આ જ વસ્તુ ખોટી પડે છે જે learning માં ક્યાંક ખામી રહી ગઈ છે એ બતાવે છે.

વધુમા,schools અને classes મા વપરાતી આ Traditional methods માં writing ને speech કરતાં વધારે મહત્વ અપાય છે.  જેના પાછળ એવો વિચાર હોય છે કે ‘writing’ એ ‘speech’ કરતા એટલે કે ‘લખવુ’ એ ‘બોલવા’ કરતા  વધુ fundamental છે  [કોઇ પણ શિક્ષણ માં Fundamental હોવાનો અર્થ એ છે કે જો તમે એટલુ કામ પહેલા કરી શકો તો બાકી બધીજ આવડત એના અધારે શીખી શકાય ] માટે જ આપણે અત્યાર સુધી એમ જ માંનતા આવ્યા છીએ કે જો તમે writing સારું જાણો છો તો તમે બોલી પણ સારું શકો છો પણ હકીકત માં આ સાચું નથી.

આપણે આપણી માતૃભાષા ની વાત કરીએ તો ગામડા માં એવા ઘણા લોકો છે કે જે ક્યારે પણ school ગયા નથી કે લખતા પણ શીખ્યા નથી તેમછતાં તેઓ ગુજરાતી ભાષા fluently બોલી શકે છે. તેઓ લખી નથી શકતા પણ બોલી શકે છે. તેથી અહીં એમ કહી શકાય કે સારું English બોલવા માટે writing ની જરૂર છે જ, એવું માનવું ભૂલ ભર્યું છે. બીજી તરફ જે લોકો સારું બોલી શકે છે તે સારું લખતા શીખી પણ શકે છે. એક બાળક જ્યારે school માં જાય છે તેના ઘણા પહેલા તે બોલતું તો થઈ જ ગયું હોય છે. આ વાત એમ બતાવે છે કે speech એ writing કરતાં વધારે fundamental છે.

આ સીવાય, કેટલીક જગ્યાએ એક method તરીકે translation એટ્લે કે ભાષાંતર નો ઉપયોગ થાય છે.ભાષાંતર ની મદદ થી English શિખવુ સારુ છે. પણ કેટ્લાક સંજોગો મા જ. જો તમે beginners છો એટ્લે કે તમે English શીખવાની હજી શરૂઆત જ કરી રહ્યા છો. તો આ method ના કેટલાક બેનિફિટ છે. પરંતુ જેમ જેમ તમે આગળ જશો અને advanced learning તરફ ગતિ કરશો ત્યારે આ method તમને નુકસાન કરી શકે છે.

જે લોકો translation કરી ને English બોલે છે એ એક વિચિત્ર પ્રકારની સિસ્ટમ follow કરે છે. તે પહેલા એક વાક્ય ગુજરાતી માં મનમાં વિચારે છે પછી એ વાક્ય ને English માં translate કરે છે અને પછી બોલે છે. બીજું વાક્ય બોલતા પહેલા એ ફરી આ જ system નો ઉપયોગ કરે છે. આ રીતે બોલવા જતાં fluency compromised (સમાધાન) થાય છે. Translation કરીને બોલવા જતાં જેટલો સમય fluency ને અપાવવો જોઈએ એના કરતાં વધારે અપાય છે. તેથી translator speakers અટકતા બોલે છે. જ્યારે જ્યારે એ ભૂલો કરે છે ત્યારે તેઓ વિચારે છે અને ખચકાય છે.

વધુમાં, દરેક ભાષા ના પોતાના આગવા structures અને expressions હોય છે.તેનો અમુક ટકા ભાગ જ બીજી ભાષા માં convert થઈ શકે છે. જો તમે બધીજ વસ્તુઓ નું translation કરો છો તો તમે તમારી જાત ને ઘણી વખત વિચિત્ર situation માં મૂકી શકો છો. જેમકે કોઈ વ્યક્તિ જે ભાષાંતર પર આધાર રાખી ને જ English બોલે છે એને જો આપણે “what’s up”નો અર્થ પુછીએ તો એ કદાચ એનો અર્થ “ઉપર શું છે” એવો કરશે. પરંતુ “what’s up’ એ કોઈ ને મળતી વખતે બોલાતું વાક્ય છે જેનો કોમન અર્થ “કેમ છો?” એવો થાય. આવા વાક્યો ને translation ના આધારે બોલવા જઈએ તો આપણે આપણી જાત ને ખૂબ જ વિચિત્ર અને embarrassing situation માં મૂકી શકીએ છીએ.

આપણે આપણી માતૃભાષા વિષે વિચારીએ. આપણે ગુજરાતી ભાષા translation કરી ને નથી શીખ્યા. આપણે ગુજરાતી બોલવાની feeling ધરાવીએ છીએ જે આપણને ઘણા લાંબા સમય ના listening, reading અને વાતાવરણ ના અનુભવ પછી મળી છે. જો આપણે English શિખવુ હોય તો જે  feeling  આપણે આપણી માત્રુભાષા મા ધરાવિએ છીએ એજ feeling આપ્ણે English માં પણ કેળવવી પડશે. એ શક્ય છે કે તમે એકાદ બે વાક્ય ના response આપી શકો છો કે અમુક situation માં બોલી શકો છો. તમે compromise વાળું English બોલો છો, અને દરેક વાક્યે Hesitation અનુભવો છો  જે broken English છે. પરંતુ જો તમારે ease અને comfort સાથે બોલવુ છે કે જેમાં જબરદસ્ત flow હોય તો તે translation થી તો શક્ય નથી જ.

હમણા હમણા, કેટલાક classes અને books માં એક નવી method અપનાવવા માં આવે છે જ્યાં તેઓ students ને અલગ-અલગ situation પર  2000-2500 વાક્યો ગોખવા માટે આપતા હોય છે. આ method અપનાવવા પાછળ  thinking એ હોય છે કે જો તમે 2000-2500 વાક્યો English માં ગોખી શકો છો તો તમે fluent બની શકો છો. શું આ શક્ય છે? એવી કોઈ શક્યતા ખરી કે જે વાક્યો તમે યાદ કર્યા છે એજ real situation માં બોલાશે. Suppose કે કોઈ અલગ situation arise થાય તો તમે શું કરશો? અને બીજું કે આ રીતે 2000  વાક્યો યાદ રાખી શકાય ખરા? આ તો English ના native speakers માટે પણ શકય નથી.

તો આ રીતે તમે કોઈ પણ મેથડ જે અત્યારે English શીખવા માટે ઉપાયોગ માં લેવાઈ રહી છે એનાથી English શીખવા જાઓ છો તો તમે જે પ્રવાહ થી અને જે comfort થી English બોલી શકાવું જોઈએ તે બોલી શકતા નથી. આ બધેજ થઈ રહ્યું છે પછી એ Schools હોય, Colleges હોય, કોઈ ક્લાસ હોય કે પછી કહેવાતી fluency building books હોય. અને results આપણી સામે છે.

I don’t want to make a point unduly but મોટાભાગના students પછી ભલે તે, 12^th પાસ હોય, graduate કે પછી post graduate પોતાનું introduction fluent English માં આપતા કે 10 મિનિટ નું presentation English માં આપતા અચકાય છે.

ખોટું તો નથી કહી રહ્યો ને?